حضرتعلي عليه السلام در خطبه متقين هنگامي كه پرهيزكاران را وصف مي نمود بيان ومنطق را مقدم بر صفات ديگر ذكر نمودند چرا كه گناهان زبان بزرگ و در نتيجهخطرات ناشى از آن بيشتر است در تأييد اين مطلب هان بس كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: نجات مۆمن در نگهداشتن زبانش باشد. (أصول الكافي/ترجمه مصطفوى/ج‏3/176)   

اضطراب زبان نسبت به ديگر اعضا بيشتر است

اما چرا اضطراب زبان نسبت به ديگر اعضاء بيشتر است، به 7 علت و ريشه آن اشاره مى كنيم:

1.زبان ابزارى است كه در هر زمان و مكانى در اختيار انسان است، وسيله گناهانديگر معمولاً چنين به راحتى در دسترس انسان نيست، مواد مخدر يا آلات لهو ولعب مثل آلات قمار و موسيقى و يا مشروب و يا وسائل و مقدمات عمل نامشروع زنا هميشه در هر زمان و مكانى در اختيار انسان نيست، گناهى كه ابزارش در همه جا و همه زمان در اختيار انسان است، خطرات ناشى از آن زيادتر است.

2. زبان براى كار خودش مۆونه و خرجى لازم ندارد، معمولاً هر گناهى خرج و مۆونه اى لازم دارد، مثل شراب خوردن.

3.زبان وسيله اى است كه در اختيار همه است، رباخوارى سرمايه مى خواهد بعضى از ظلم ها قدرت متناسب با خود مى طلبد، و اين سرمايه و اين مرحله از قدرت در اختيار همه نيست، لذا ضرراش كمتر است.

4. گناهان زبان در نظر بسيارى قبح چندانى ندارد، و ابهّت آن گناهان شكسته شده و اين خود عاملى براى ترويج گناهان و رشد مضرّات آن شده است. هرچه گناهان زشت تر و قبيح تر جلوه كنند، سدّ محكم ترى در برابر ارتكاب آنها زده شده است، مثلاً اگر به شما بگويند به مدت 5 دقيقه به صورت عريان و بدون پوشش در ملأ عام حاضر شويد، دست به چنين كارى نمى زنيد. حتى اگر دنيا را به شما بدهند، زيرا اين عمل در نزد شما زشت و قبيح است و هرچه داريد براى آبروى خود مى خواهيد، حتىدنيا را هم براى آبروى خود مى خواهيد، به طورى كه اگر به شما پيشنهاد شود آبروى خود را بدهيد و دنيا را بگيريد، نمى پذيريد. چرا چنين است؟ آيا جز اين است كه ابهّت اين عمل زشت در نزد شما شكسته نشده است.

5. زبان ابزارى براى تحقق گناهان متنوّع است، ديگر ابزارهاى گناه، اينقدر گناه متنوّع و متفاوت ندارند، مرحوم فيض در محجة البيضاء و غزالى در احياءالعلوم 20 گناه كبيره را شمرده اند كه از زبان صادر مى شود واستاد در كتاب (زندگى در پرتو اخلاق) 30 گناه را شمارش كرده اند، و فرد ديگرى 200 گناه را منتسب به زبان كرده، ولى گناهانى كه به طور مستقيم از زبان صادر مى شود همان حدود 30 عدد است و بقيه غير مستقيم است. علىّ بن الحسين عليهم السّلام فرمود: همانا زبان فرزند آدم هر صبحگاه بر جوارح و اعضاى او سركشى كند و گويدچگونه صبح كرديد؟ يعنى حال شما چطور است، گويند: بخير و خوبى است اگر تو بگذارى و ما را رها كنى، و نيز او را گويند ويرا سوگند دهند كه ما را بزحمت مينداز چون جز اين نيست كه بسبب تو است كه ما پاداش نيك مى‏بينيم، و بسبب تو است كه عقوبت ميشويم. (ثواب الأعمال/ترجمه غفارى/  537 )

 6 . فاصله ميان گناه و ثواب در زبان كم است، ابزارىكه يك ذره اين طرف گناه و سقوط و انحطاط از مقام انسانيّت و يك ذرّه آن طرف ثواب و سعادت ابدى را به دنبال دارد، خطرش بيشتر از ابزارهاى ديگر است،عبور از جاده باريكى كه يك طرفش دره و سقوط و طرف ديگرش كوه يا زمين مسطح است، خطرش بيشتر از جاده هاى عريض است. بله وسيله اى مثل زبان هم در ميان جاده اى است كه كمى انحراف آن را به شقاوت رهنمون مى كند و چه بسا به دره كفر و شرك كشيده مى شود.

7. گناهان زبان جنبه اجتماعى دارد به خلاف گناه جوارح ديگر، مثلاً استماع موسيقى يا نگاه به نامحرم تأثير سوء در وجودخود مستمع يا بيننده مى گذارد، ولى دروغ، غيبت، تهمت، هتك حرمت مۆمن، ايذاء مۆمن، عدم نهى از منكر، گمراه ساختن مردم از جاده حق، حمايت از باطل،تعليم باطل، ايجاد فساد و تباهى در روى زمين مى كند.

با اين هفت وجه مشخص شد كه چرا گناهان زبان بزرگ و در نتيجه خطرات ناشى از آن بيشتر است.