حضرتعلي عليه السلام در خطبه متقين هنگامي كه پرهيزكاران را وصف مي نمود بيان ومنطق را مقدم بر صفات ديگر ذكر نمودند چرا كه گناهان زبان بزرگ و در نتيجهخطرات ناشى از آن بيشتر است در تأييد اين مطلب هان بس كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: نجات مۆمن در نگهداشتن زبانش باشد. (أصول الكافي/ترجمه مصطفوى/ج3/176)
اضطراب زبان نسبت به ديگر اعضا بيشتر است
اما چرا اضطراب زبان نسبت به ديگر اعضاء بيشتر است، به 7 علت و ريشه آن اشاره مى كنيم:
1.زبان ابزارى است كه در هر زمان و مكانى در اختيار انسان است، وسيله گناهانديگر معمولاً چنين به راحتى در دسترس انسان نيست، مواد مخدر يا آلات لهو ولعب مثل آلات قمار و موسيقى و يا مشروب و يا وسائل و مقدمات عمل نامشروع زنا هميشه در هر زمان و مكانى در اختيار انسان نيست، گناهى كه ابزارش در همه جا و همه زمان در اختيار انسان است، خطرات ناشى از آن زيادتر است.
2. زبان براى كار خودش مۆونه و خرجى لازم ندارد، معمولاً هر گناهى خرج و مۆونه اى لازم دارد، مثل شراب خوردن.
3.زبان وسيله اى است كه در اختيار همه است، رباخوارى سرمايه مى خواهد بعضى از ظلم ها قدرت متناسب با خود مى طلبد، و اين سرمايه و اين مرحله از قدرت در اختيار همه نيست، لذا ضرراش كمتر است.
4. گناهان زبان در نظر بسيارى قبح چندانى ندارد، و ابهّت آن گناهان شكسته شده و اين خود عاملى براى ترويج گناهان و رشد مضرّات آن شده است. هرچه گناهان زشت تر و قبيح تر جلوه كنند، سدّ محكم ترى در برابر ارتكاب آنها زده شده است، مثلاً اگر به شما بگويند به مدت 5 دقيقه به صورت عريان و بدون پوشش در ملأ عام حاضر شويد، دست به چنين كارى نمى زنيد. حتى اگر دنيا را به شما بدهند، زيرا اين عمل در نزد شما زشت و قبيح است و هرچه داريد براى آبروى خود مى خواهيد، حتىدنيا را هم براى آبروى خود مى خواهيد، به طورى كه اگر به شما پيشنهاد شود آبروى خود را بدهيد و دنيا را بگيريد، نمى پذيريد. چرا چنين است؟ آيا جز اين است كه ابهّت اين عمل زشت در نزد شما شكسته نشده است.
حالشما غيبت و تهمت و دروغ و مسخره و استهزاى مۆمن را نظاره كنيد كه چه سان رواج پيدا كرده و تنقلات روحى مجالس شده. در روايت از رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) وارد شده: «الغيبةُ اشدُّ من الزّنا»(بحارالانوار/جلد 77/صفحه 89): «غيبت گناه و عقابش از زنا بيشتر و شديدتر است»، با توجه به اين روايتچرا اينقدر غيبت كردن براى ما سهل است، زيرا ابهّت غيبت شكسته شده، ولى ابهّت زنانه. و در مورد ربا اينگونه روايت شده است كه امام علي (عليه السلام) گويد كه پيغمبر (صلي الله عليه) در ضمن سفارشهاى خود به او فرمود اى على ربا هفتاد جزء است آسانترش چنانست كه كسى مادر خود را در كعبه خانه محترم خدا وطى كند يكدرهم ربا از هفتاد بار زناى با محارم در خانه محترم خدا بزرگتر است.(الخصال/ترجمه كمرهاى/ج2/371) چرا با وجود اين روايات زياد كه نمونه اي از آن را ذكر كرديم، اينقدر ربا در بين افراد رايج شده است؟ چرا از اين كه بشنود كسى با محرمش زنا كرده ناراحت مى شود، ولى خودش ربايى مى خورد كه كوچك ترين جزء آن مثل زناى با مادرش در خانه كعبه است؟
5. زبان ابزارى براى تحقق گناهان متنوّع است، ديگر ابزارهاى گناه، اينقدر گناه متنوّع و متفاوت ندارند، مرحوم فيض در محجة البيضاء و غزالى در احياءالعلوم 20 گناه كبيره را شمرده اند كه از زبان صادر مى شود واستاد در كتاب (زندگى در پرتو اخلاق) 30 گناه را شمارش كرده اند، و فرد ديگرى 200 گناه را منتسب به زبان كرده، ولى گناهانى كه به طور مستقيم از زبان صادر مى شود همان حدود 30 عدد است و بقيه غير مستقيم است. علىّ بن الحسين عليهم السّلام فرمود: همانا زبان فرزند آدم هر صبحگاه بر جوارح و اعضاى او سركشى كند و گويدچگونه صبح كرديد؟ يعنى حال شما چطور است، گويند: بخير و خوبى است اگر تو بگذارى و ما را رها كنى، و نيز او را گويند ويرا سوگند دهند كه ما را بزحمت مينداز چون جز اين نيست كه بسبب تو است كه ما پاداش نيك مىبينيم، و بسبب تو است كه عقوبت ميشويم. (ثواب الأعمال/ترجمه غفارى/ 537 )
6 . فاصله ميان گناه و ثواب در زبان كم است، ابزارىكه يك ذره اين طرف گناه و سقوط و انحطاط از مقام انسانيّت و يك ذرّه آن طرف ثواب و سعادت ابدى را به دنبال دارد، خطرش بيشتر از ابزارهاى ديگر است،عبور از جاده باريكى كه يك طرفش دره و سقوط و طرف ديگرش كوه يا زمين مسطح است، خطرش بيشتر از جاده هاى عريض است. بله وسيله اى مثل زبان هم در ميان جاده اى است كه كمى انحراف آن را به شقاوت رهنمون مى كند و چه بسا به دره كفر و شرك كشيده مى شود.
7. گناهان زبان جنبه اجتماعى دارد به خلاف گناه جوارح ديگر، مثلاً استماع موسيقى يا نگاه به نامحرم تأثير سوء در وجودخود مستمع يا بيننده مى گذارد، ولى دروغ، غيبت، تهمت، هتك حرمت مۆمن، ايذاء مۆمن، عدم نهى از منكر، گمراه ساختن مردم از جاده حق، حمايت از باطل،تعليم باطل، ايجاد فساد و تباهى در روى زمين مى كند.
با اين هفت وجه مشخص شد كه چرا گناهان زبان بزرگ و در نتيجه خطرات ناشى از آن بيشتر است.
مريم پناهندهچنددقيقه چشم‌هايت را ببند و گوش‌هايت را با دو انگشت محكم بگير. به هيچ چيز خاصي فكر نكن؛ حالا هر چه را مي‌بيني و مي‌شنوي توصيف كن. همه را بگو. چيزينيست؟ چرا هست. اطراف تو پر از ديدني‌ها و شنيدني‌هاست. دوباره دقت كن.
- من فقط يك صفحه‌ي سياه مي‌بينم و همهمه‌اي مثل عبور باد مي‌شنوم.
-اشتباه مي‌كني! تو هم چشم داري هم گوش؛ بايد حداقل بتواني چيزهايي كه در دايره‌ي نگاهت مي‌گنجد، ببيني و بگويي؛ صداهاي معمولي دور و برت را بشنوي وواكنش نشان دهي.
- نمي‌شود. خودت مي‌داني كه نمي‌شود. با چشم و گوش بسته چطور ببينم و بشنوم؟!
-مسئله فقط بستن دو پلك است؛ خوب بازش كن! اين دو انگشت كوچك را هم از سر راه دستگاه شنيداري بردار تا كارش را بكند. حالا يك بار ديگر يافته‌هاي خودرا بگو.
- همه چيز هست؛ نور هست ، صدا هست؛ آدم‌ها و لبخندهايشان. راستي اين كبوترِ لب پنچره دارد لانه مي‌سازد و گاهي هم يك دهن مي‌خواند. ديگر چه بگويم؟ خيلي چيزها...
- همين. مي‌خواستم به همين فكر كني. عالَم ديدن و نديدن را مقايسه كني. شنيدن و نشنيدن را. مثل هم‌اند؟
(* آنچه خوانديد، گفتگويي بود با خودم. نگوييد با چشم و گوش بسته چه جوري با هم حرف مي‌زديد!)
آن مقايسه و آن سۆال را خداي متعال مطرح ميكند: "هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلاً "[1] "با هم مساوي‌اند؟"
اولبراي حال واحوال دو گروه از انسان‌ها مثالي مي‌زند و تشبيه ميكند. ابتدا كساني كه راه خود را كج كردند و به خاكي زدند. يعني با آن همه نشانه و دليلو روشني، كوره راه لجاجت و بد قلقي را انتخاب كردند. خدا و پيامبر و آيه‌هاي روشن را انكار كردند. بر سر كوچه‌ي خدا نشستند تا راه را ببندند بهخيال خودشان! يا به مسافران راه خدا آدرس غلط بدهند. زندگي ابدي و آخرتي را زير سۆال بردند. بيچاره‌ها در توهم شكست دادن خدا بودند. غافل از آنكه با خدا هر كه درافتاد، ورافتاد!![2]
همان مقاومتي كه در مقابل صدايحق كردند، سبب شد تا چشم و گوش درونشان بسته شود. "خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ "[3] " خدابر دل‌ها و گوش‌هاي آنها مُهر نهاده و بر چشم‌هايشان پرده‌اي افكنده شده"به همين خاطر درست مثل آدم‌هاي نابينا و ناشنوا، وجداني كورو كر دارند.
درمقابل، كساني هستند با قلبي سرشار از ايمان و عملكردي قابل دفاع.براي خدا سر به زير و متواضع. بهشتي ؛ يعني همين آدم‌هاي دوست داشتني.[4] چشم دلشان بصير و بينا؛ سامعه‌ي درونشان تيز و گوش به فرمان.
اينجا بايد كلاه‌ها قاضي شود براي يك سۆال ساده و عميق؛ اينها مثل هم‌اند؟
"مَثَلُالْفَرِيقَيْنِ كَالأَعْمَى وَالأَصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلاً أَفَلاَ تَذَكَّرُونَ "[5] "مثل اين دوطايفه (مۆمنانو منكران)، مثل كور و كر، بينا و شنواست، آيا اين دو همانند يكديگرند؟ آياپند نمي‌گيريد؟"
اين تأمل كوتاه، به من و تو مي‌گويد بايد براي باز ماندن چشم دل و گوش درون، كه ابليس لجباز نفس در كمينش نشسته،كاري كرد. مگر نه؟
پي نوشت ها:
[1] - هود، 24
[2] - شرح حال كافران در آيات 17 تا 20 سوره هود
[3] - بقره، 7
[4] - حال مۆمنان در آيه 23 هود
[5] - هود، 24
يكياز وظايف مهم مردم در عصر غيبت كبري، داشتن روحيه اصلاح گري در سطح جامعه است. هر فردي بايد در برابر آحاد مردم (جامعه اسلامي) احساس مسئوليت كرده ودر راه اصلاح و ساختن افراد تلاش نمايد. تا جامعه و افراد آن آماده پذيرش حكومت جهاني حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه شوند. خداوند در قرآن مي فرمايد: :” وَ لَوْ لَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الْأَرْض” (1) ؛ اگر خداوند برخي از مردم را به وسيله برخي ديگر دفع نمي كرد، قطعا زمين تباه مي گرديد. بنابراين در صورتي كه منتظران به دنبال اصلاح جامعه نباشند، فساد فراگير شده و آمادگي جامعه براي ظهور بهتاخير مي افتد.
اصلاح جامعه از راه امر به معروف و نهي از منكر تحقق مي يابد. و قانون امر به معروف و نهي از منكر در متون اسلامي بسيار مورد تاكيد قرار گرفته است.(2)
امام سجاد عليه السّلام در روايتي يكي از ويژگي هاي مهم منتظران را امر به معروف و نهي از منكر مي داند: «غيبت به وسيله دوازدهمى از جانشينان رسول خدا و امامان بعد از او ممتد مىشود... مردم زمان او كه معتقد به امامت وى مي باشند و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمانها بهترند، زيرا خداوند عقل و فهمى به آنها داده كه غيبت در نزد آنها حكم مشاهده را دارد! خداوند آنها را در آن زمان مثل كسانى مي داند كه با شمشير در پيش روى پيغمبر صلي الله عليه و آله (عليه دشمنان دين) پيكار كردهاند، آنها مخلصان حقيقى و شيعيان راستگوى ما هستند كه مردم را بطور آشكار و نهان به دين خدا مي خوانند.(3) »
بي تفاوت كه باشيم...
درروايتي از پيامبر صلي الله عليه و آله در باب امر به معروف و نهي از منكر اين مضمون آمده است كه وقتي گروهي سوار كَشتي شوند، اگر يكي از مسافران شروع به سوراخ كردن كف كشتي كند و بقيه بي‌تفاوت باشند، در اين صورت آب دريا وقتي بيايد داخل كشتي، فقط آن يك نفر را غرق نمي‌كند، بلكه همه اهل كشتي را درخود مي كِشد. همچنين حضرت رسول صلي الله عليه و آله مي‌فرمايند:
«ان اللَّه عزوجل لا يعذب العامة بعمل الخاصة حتى يروا المنكر بينظهرانيهم و هم قادرون على ان ينكروه فاذا فعلوا ذلك عذب اللَّه الخاصة و العامة؛ خداوند عزّ و جلّ هرگز عموم را به خاطر عمل گروهي خاص مجازات نمي‌كند مگر آن زمان كه منكرات در ميان آنها آشكار گردد و توانايي بر انكار آن داشته باشند در عين حال سكوت كنند در اين هنگام خداوند آن گروه خاص و همه توده اجتماع را مجازات خواهد كرد.»(4)
در متون اسلامي بارها عواقب بي تفاوتي به امور جامعه و دستورات الهي گوشزد شده است. حضرت علي عليه السلام مي فرمايد:
اگرشما به واسطه تلخى حق از آن روى نتابيد و خود را خوار نكنيد و در نكوهش باطل سستى نشان ندهيد، آنها كه در شجاعت به پايه شما نمي‌رسند، بر شما دلير نمي‌شوند و اقويا بر شما مسلط نمىگردند و پيروى حق را ترك نمىكنند واهل طاعت را از ميان نخواهند برد. ولى افسوس كه [دوباره] مانند بنى‌اسرائيل عهد موسى عليهالسّلام در كار خود حيران و سرگردان مي‌شويد! سوگند ياد مي‌كنم كه تحير شما بعد از من به مراتب بيش از حيرت و سرگردانى بنى‌اسرائيل خواهد بود.(5)
بنابراين يكي از ثمرات شوم ترك امر به معروف و نهي از منكر آن است كه اشرار بر مومنان مسلط مي شوند و در صدد نابودي ايشان بر مي آيند. همچنين در اين زمينه امام رضا عليه السلام مي فرمايد:
ناگزير هستيد امر به معروف و نهي از منكر كنيد و الا بَدان بر شما مسلط مي شوند. پس خوبانتان مي خوانند و اجابت نمي شوند.(6)
چرا بي تفاوتيم؟
باتوجه به تاكيد اسلام به امر به معروف و نهي از منكر، سكوت و بي تفاوتي در اين زمينه نكوهش شده است. امام باقر عليه السلام مي فرمايد:
اجتماعيكه اصرار بر رعايت ارزش ها و هنجار هاي ديني و جلوگيري از نابهنجاري ها (امر به معروف و نهي از منكر) را عيب و نقص بدانند، اجتماع بدي است. (بد جامعه اي است)(7)
پس چگونه ممكن است كه چنين اجتماعي در جهت كسب آمادگي براي پذيرش مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه قدم بردارد؟!
در ذيل برخي انگيزه هايي را كه در روايات براي ترك امر به معروف و نهي از منكر برشمرده اند مي آوريم (8):
1. در قيامت خداوند از شخصي كه در دنيا امر به معروف و نهي از منكر نمي كرد، درباره اش سۆال مي كند و او جواب مي دهد خدايا ! ترسيدم و خداوند جواب مي دهد: من سزاوارتر بودم كه بترسي.
2. در وسائل الشيعه آمده است: خداوند، سكوت در برابر بدي ها را بر دانشمندان و مروجان ديني يهود و نصاري عيب و ننگ شمرد. زيرا آنان با اين كه بدي ها و فساد را از ظالمان مي ديدند، نسبت به آن بي تفاوت بودند. و اين به خاطر ميل و رغبت مربيان ديني به هدايايي بود كه از ستمگران به آن ها مي رسيد. بنابراين انگيزه ديگر مي تواند طمع و دنياپرستي باشد.(9)
همچنين پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله مي فرمايد: خوشا به حال كسي كه زمان حضرت مهدي - عليه السلام- را درك كند، در حالي كه از اقتدا كنندگان به آن حضرت باشد قبل از قيام.(10) بنابراين منتظران واقعي در جهت اقتدا به مولا و صاحب زمانشان امر به معروف ونهي از منكر مي كنند و نسبت به گسترش دين الهي در همه جوانب و زمينه هايش كوتاهي نمي كنند، حتي اگر در حد نصيحت برادر ديني خود باشد. تا جامعه انساني براي پذيرش آن رهبر آسماني آمادگي پيدا كند.
امام مهدى عليه السلام:
چگونگى بهره مندى از وجود من در دوران غيبتم، همچون بهره اى است كه از خورشيد مى برند،
آن گاه كه ابر آن را از ديدگان نهان مى كند.
(بحارالأنوار: 52/92)
اي معراج خاكيان! اي سراج افلاكيان! اي آينه ايمان! يا صاحب الزمان!
هنگامه ميلاد تو، نويدبخش طليعه صبحي است كه به مدد حضور تو، تيرگي را از جهان مي زدايد.
اگر مي‌خواهيد تغييري در خود ايجاد كنيد زبان بدن خود را تغيير دهيد.زبان بدن ذهن را تغيير مي‌دهد، تغيير ذهن رفتار را تغيير مي‌دهد و تغيير رفتار نيز پاسخهايي را كه ما از اطراف دريافت ميكنيم تغيير مي‌دهد. بنابراين زبان بدن صرفاً بازتاب دهنده هيجانات ما نيست بلكه در اغلب موارد مي‌تواند شكل دهنده آنها باشد.
اينشب برترين شبها بعد از شب قدر است، خداوند در اين شب فضلش را بر بندگان جاري مي‌سازد و از منّت خويش گناهان آنان را ميبخشد، پس تلاش كنيد كه در اين شب به خدا نزديك شويد. همانا اين شب، شبي است كه خداوند به وجود خود سوگند ياد كرده كه در آن درخواست كنندهاي را، مادام كه درخواست گناه نداشته باشد، از درگاه خود نراند.
در آستانه يك شب رۆيايي هستيم ، و همين كه در اين شب ما هم زنده ايم و مي توانيم در فضاي نورانيش تنفسي بكنيم نعمتي است كه بسيار جاي تشكر دارد ، امشب شب نيمه شعبان است ، خيابان ها چراغاني است همه جا شربت و شيريني پخش مي كنند ،
به حضرت علي (عليه السلام) قسم
از حضرت زهرا (سلام الله عليها )
خجالت مي كشمشرم از حضرت زهرا(س)
چهره‌اش در خاطرم بود، اما هر چه فكر مي‌كردم، نمي‌توانستم بفهم كي و كجا او را ديده‌ام. قد بلند بود و چهارشانه، لباس خاكي پوشيده بود و اصلاً شبيه بچه‌هاي شهر نبود.
يك روز آمد توي سنگر ما و گفت بچه يك محله‌ايم. آن وقت بود كه همه چيز يادم آمد.او كه دستمال ابريشمي به مچ دستش مي‌بست، دكمة يقه باز مي‌كرد و مي‌نشست سر كوچه.
باورش برايم كمي مشكل بود كه او را اينجا ببينم. چند روز بعد كه خودماني‌تر شديم، ازش پرسيدم.
گفت: «اومديم ببينيم اينجا چه جوريه. اونجا كه خبري نبود.»
نزديك سحر، وقتي چفيه انداخته بود روي صورتش و نماز شب مي‌خواند، فهميدم بايد همه چيزش را همين اينجا پيدا كرده باشد.
وقتي ذكر مصيبت بي‌بي فاطمه زهرا(س) خوانده شد، آن‌قدر ضجه زد كه گفتم الآن است از هوش برود.
روز بود يا شب، يادم نيست. آمد پيشم و گفت: «حاج‌آقا! آماده‌ام برم اون دنيا ، ولي به علي(ع) قسم از حضرت زهرا(س) خجالت مي‌كشم . شرم دارم.»