يكياز وظايف مهم مردم در عصر غيبت كبري، داشتن روحيه اصلاح گري در سطح جامعه است. هر فردي بايد در برابر آحاد مردم (جامعه اسلامي) احساس مسئوليت كرده ودر راه اصلاح و ساختن افراد تلاش نمايد. تا جامعه و افراد آن آماده پذيرش حكومت جهاني حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه شوند. خداوند در قرآن مي فرمايد: :”‌ وَ لَوْ لَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الْأَرْض”‌ (1) ؛ اگر خداوند برخي از مردم را به وسيله برخي ديگر دفع نمي كرد، قطعا زمين تباه مي گرديد. بنابراين در صورتي كه منتظران به دنبال اصلاح جامعه نباشند، فساد فراگير شده و آمادگي جامعه براي ظهور بهتاخير مي افتد.

اصلاح جامعه از راه امر به معروف و نهي از منكر تحقق مي يابد. و قانون امر به معروف و نهي از منكر در متون اسلامي بسيار مورد تاكيد قرار گرفته است.(2)

امام سجاد عليه السّلام در روايتي يكي از ويژگي هاي مهم منتظران را امر به معروف و نهي از منكر مي داند: «غيبت به وسيله دوازدهمى از جانشينان رسول خدا و امامان بعد از او ممتد مى‏شود... مردم زمان او كه معتقد به امامت وى مي باشند و منتظر ظهور او هستند، از مردم تمام زمانها بهترند، زيرا خداوند عقل و فهمى به آنها داده كه غيبت در نزد آنها حكم مشاهده را دارد! خداوند آنها را در آن زمان مثل كسانى مي داند كه با شمشير در پيش روى پيغمبر صلي الله عليه و آله (عليه دشمنان دين) پيكار كرده‏اند، آنها مخلصان حقيقى و شيعيان راستگوى ما هستند كه مردم را بطور آشكار و نهان به دين خدا مي خوانند.(3) »

بي تفاوت كه باشيم...

درروايتي از پيامبر صلي الله عليه و آله در باب امر به معروف و نهي از منكر اين مضمون آمده است كه وقتي گروهي سوار كَشتي شوند، اگر يكي از مسافران شروع به سوراخ كردن كف كشتي كند و بقيه بي‌تفاوت باشند، در اين صورت آب دريا وقتي بيايد داخل كشتي، فقط آن يك نفر را غرق نمي‌كند، بلكه همه اهل كشتي را درخود مي‌ كِشد. همچنين حضرت رسول صلي الله عليه و آله مي‌فرمايند:

«ان اللَّه عزوجل لا يعذب العامة بعمل الخاصة حتى يروا المنكر بينظهرانيهم و هم قادرون على ان ينكروه فاذا فعلوا ذلك عذب اللَّه الخاصة و العامة؛ خداوند عزّ و جلّ هرگز عموم را به خاطر عمل گروهي خاص مجازات نمي‌كند مگر آن زمان كه منكرات در ميان آن‌ها آشكار گردد و توانايي بر انكار آن داشته باشند در عين حال سكوت كنند در اين هنگام خداوند آن گروه خاص و همه توده اجتماع را مجازات خواهد كرد.»(4)

در متون اسلامي بارها عواقب بي تفاوتي به امور جامعه و دستورات الهي گوشزد شده است. حضرت علي عليه السلام مي فرمايد:

اگرشما به واسطه تلخى حق از آن روى نتابيد و خود را خوار نكنيد و در نكوهش باطل سستى نشان ندهيد، آن‌ها كه در شجاعت به پايه شما نمي‌رسند، بر شما دلير نمي‌شوند و اقويا بر شما مسلط نمى‏گردند و پيروى حق را ترك نمى‏كنند واهل طاعت را از ميان‏ نخواهند برد. ولى افسوس كه [دوباره] مانند بنى‌اسرائيل عهد موسى عليه‏السّلام در كار خود حيران و سرگردان مي‌شويد! سوگند ياد مي‌كنم كه تحير شما بعد از من به مراتب بيش از حيرت و سرگردانى بنى‌اسرائيل خواهد بود.(5)

بنابراين يكي از ثمرات شوم ترك امر به معروف و نهي از منكر آن است كه اشرار بر مومنان مسلط مي شوند و در صدد نابودي ايشان بر مي آيند. همچنين در اين زمينه امام رضا عليه السلام مي فرمايد:

ناگزير هستيد امر به معروف و نهي از منكر كنيد و الا بَدان بر شما مسلط مي شوند. پس خوبانتان مي خوانند و اجابت نمي شوند.(6)

چرا بي تفاوتيم؟

باتوجه به تاكيد اسلام به امر به معروف و نهي از منكر، سكوت و بي تفاوتي در اين زمينه نكوهش شده است. امام باقر عليه السلام مي فرمايد:

اجتماعيكه اصرار بر رعايت ارزش ها و هنجار هاي ديني و جلوگيري از نابهنجاري ها (امر به معروف و نهي از منكر) را عيب و نقص بدانند، اجتماع بدي است. (بد جامعه اي است)(7)

پس چگونه ممكن است كه چنين اجتماعي در جهت كسب آمادگي براي پذيرش مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه قدم بردارد؟!

در ذيل برخي انگيزه هايي را كه در روايات براي ترك امر به معروف و نهي از منكر برشمرده اند مي آوريم (8):

1.      در قيامت خداوند از شخصي كه در دنيا امر به معروف و نهي از منكر نمي كرد، درباره اش سۆال مي كند و او جواب مي دهد خدايا ! ترسيدم و خداوند جواب مي دهد: من سزاوارتر بودم كه بترسي.

2.       در وسائل الشيعه آمده است: خداوند، سكوت در برابر بدي ها را بر دانشمندان و مروجان ديني يهود و نصاري عيب و ننگ شمرد. زيرا آنان با اين كه بدي ها و فساد را از ظالمان مي ديدند، نسبت به آن بي تفاوت بودند. و اين به خاطر ميل و رغبت مربيان ديني به هدايايي بود كه از ستمگران به آن ها مي رسيد. بنابراين انگيزه ديگر مي تواند طمع و دنياپرستي باشد.(9)

همچنين پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله مي فرمايد: خوشا به حال كسي كه زمان حضرت مهدي - عليه السلام- را درك كند، در حالي كه از اقتدا كنندگان به آن حضرت باشد قبل از قيام.(10) بنابراين منتظران واقعي در جهت اقتدا به مولا و صاحب زمانشان امر به معروف ونهي از منكر مي كنند و نسبت به گسترش دين الهي در همه جوانب و زمينه هايش كوتاهي نمي كنند، حتي اگر در حد نصيحت برادر ديني خود باشد. تا جامعه انساني براي پذيرش آن رهبر آسماني آمادگي پيدا كند.

پی نوشت:

1) سوره بقره، آیه 251.

2) وظایف منتظران در عصر غیبت، حسین الهی نژاد، مجله مبلغان.

3) مهدى موعود (ترجمه بحار الأنوار)، ص: 893.

4) مکارم، تفسیر نمونه، ج 7، ص 131.

5) مجلسی، بحارالانوار، ج51، ص123.

6) حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 16، ص 118.

7) همان، ص 117.

8) ر.ک: محمد صادق ربانی، بررسی کارکرد های اجتماعی انتظار حضرت مهدی (عج) در ایران معاصر، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

9) حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 16، ص 130.

10) مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 130.